تأثیر زمان استفاده مادران از گوشی های هوشمند و دستگاه‌های مشابه بر رشد گفتاری کودکان

در گذشته فقط تلویزیون بود. اما امروزه دستگاه‌های متعدد الکترونیکی زیادی مانند گوشی‌های هوشمند، ما را احاطه کرده‌اند. بسیاری از والدین از استفاده بیش از حد فرزندشان از رسانه‌های اجتماعی شکایت دارند، جالب اینکه بسیاری از آنها نقش خود را در این میان در نظر نمی‌گیرند.

کودکان به والدین خود نگاه می‌کنند و خیلی سریع متوجه می‌شوند که به همنوعان یا اطرافیانشان، روزنامه‌ها یا کتاب‌ها توجهی ندارند. در عوض آنها غالباً تمام توجه خود را به صورت بلند مدت معطوف دستگاه‌های الکترونیکی می‌کنند؛ مشکل اینجاست که آنها حتی زمانی که از کودکان یا نوزادان خود مراقبت می‌کنند، باز هم به این کار ادامه می‌دهند.

نتایج مطالعه‌ای که اخیراً در فنلاند برگزار شد نشان می‌دهد که استفاده بیش از حد از رسانه‌های الکترونیکی و سرگرمی‌هایی از این دست، مانع از رشد صحیح زبانی و ارتباطی کودک تحت مراقبت فرد می‌شود. در این مطالعه کودکان فاقد آسیب شنوایی و نیازهای ویژه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. تأثیر احتمالی چنین اقداماتی بر کودکان دارای آسیب شنوایی که نیاز بیشتری به حمایت در حوزه زبانی- ارتباطی دارند، قطعاً به مراتب بیشتر است.

داده‌های علمی در مورد اثرات زیان‌بخش استفاده از تلفن همراه

مطالعات متعددی در مورد تأثیر استفاده نامناسب از رسانه‌ها بر کودکان و نوجوانان صورت گرفته است. ریکا ماستونن (کارشناسی ارشد) و همکارانش از دانشگاه روانشناسی و گفتار درمانی هلسینکی، نتایج مطالعه‌ خود در کنگره انجمن اروپایی اختلالات گفتار و زبان ESLA که در ماه مه 2022 در سالزبورگ برگزار شد ارائه دادند؛ مطالعه آنها در مورد تاثیر استفاده والدین کودکان خردسال از دستگاه‌های الکترونیکی بود.

برخی از داده‌های این مطالعه فنلاندی عبارتند از: «اگر مادری زمان زیادی را صرف توجه به گوشی‌های هوشمند، تبلت، رایانه یا تلویزیون کند، دایره واژگان کودک او محدود می‌شود و به‌طور کلی مهارت‌های زبانی‌اش ضعیف‌ می‌شود. دلیل این اتفاق دو عامل زیر است: اولاً به دلیل اینکه مادر بخش زیادی از وقت خود را صرف توجه به صفحه نمایش این دستگاه‌ها می‌کند، کمتر می‌تواند برای کودکش زمان بگذارد. ثانیاً، در این صورت مادر فرصت کمتری دارد تا با کودک خود در مورد موضوعات مختلفی که برای او جالب هستند، صحبت کند.

ماستونن خاطرنشان می‌کند که “آنها در این مطالعه فقط مادران را مورد بررسی قرار داده‌اند، او معتقد است که بررسی این مطالعه بر روی پدران نیز نتایج جالبی به همراه خواهد داشت.”

“تکنوفرانس” – یک پدیده جدید

حتی قبل از گسترش گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها، باز هم والدینی وجود داشتند که زمان کمی را با فرزندان خود می‌گذراندند و این کار برای آنها حکم یک فعالیت ثانویه را داشت. “اما به همراه داشتن تلفن‌های همراه بسیار کار آسانی است، زیرا امروزه می‌توان تقریباً هر کاری را به صورت آنلاین انجام داد، از خواندن اخبار گرفته تا خرید. علاوه بر این، یک کودک معمولاً نمی‌تواند ببیند که مادرش با تلفن همراهش چه کاری انجام می‌دهد؟ روزنامه می‌خواند یا در حال یادگیری دستور پخت یک غذا است.” به همین دلیل تلفن همراه بیشتر از سایر فعالیت‌های زندگی یک مادر، کودک او را به‌عنوان یک بیگانه کنار می‌گذارد.

به قطع یک فعالیت توسط یک وسیله فن‌آورانه ارتباطی، تکنوفرانس گفته می‌شود. به عنوان مثال، فرض کنید پدر و مادر یک کودک در حال بازی با او هستند که ناگهان تلفن همراه یکی از آنها زنگ می‌زند. به این پدیده تکنوفرانس می‌گویند. نتایج یک مطالعه بین‌المللی که توسط یک شرکت ارائه‌دهنده فن‌آوری صورت گرفته و شامل بیش از 6000 کودک بین 8 تا 13 ساله است، نشان می‌دهد که بیش از یک سوم کودکان وقتی که والدینشان هنگام غذا خوردن یا مکالمه با آنها تلفن همراه خود را در دست می‌گیرند، احساس بی‌اهمیتی می‌کنند. تأثیرات این اتفاق بر سلامت روان و رشد کودکان کاملاً آشکار است، که از جمله می‌توان به تاثیر آنها بر رشد زبانی کودکان اشاره کرد.

انتظار می‌رود این تأثیر در کودکان دارای ضعف شنوایی، مشهودتر باشد.

کودکانی که در این مطالعه در فنلاند شرکت کردند، هیچ گونه اختلال شنوایی نداشتند، به طور معمول پرورش یافته بودند و مشکلی در طی مراحل رشد نداشتند. “در این صورت قطعاً تکنوفرانس و قطع ناگهانی تعامل ناشی از آن، برای کودکان مبتلا به اختلال شنوایی زیان بارتر باشد، زیرا آنها به تماس چشمی و زمان بیشتری برای برقراری ارتباط نیاز دارند. کودکانی که برای برقراری ارتباط به تشویق نیاز دارند، زمانی که در کنار والدین خود هستند، از کنار گذاشتن وسایل ارتباطی‌شان سود بیشتری می‌برند.”

در این مطالعه، علاوه بر جنبه‌های سرگرمی و ارتباطی گوشی‌های موبایل، زمانی که والدین از گوشی‌های خود برای کار، مطالعه یا خرید آنلاین استفاده می‌کنند نیز مورد بررسی قرار گرفت. ماستونن توضیح می‌دهد: «من فکر نمی‌کنم هدف از استفاده از تلفن همراه یا لپ تاپ از دیدگاه کودک مهم باشد». او اضافه کرد که ما در این مطالعه این موضوع را در نظر گرفتیم که یکی از والدین معمولاً سر کار است و بنابراین غایب است. او در ادامه گفت: “از سوی دیگر والدین ایمیل‌های کاری‌شان را معمولاً از طریق تلفن همراهشان چک کنند، حتی زمانی که با فرزندشان بازی می‌کنند.” به همین دلیل ما فقط می‌خواستیم تأثیر کل زمان استفاده والدین از تلفن همراه و دستگاه‌های مشابه را مطالعه کنیم؛ زیرا تفکیک نحوه استفاده از آنها همیشه آسان نیست.»

این مطالعه بخشی از یک مطالعه گسترده‌تر در مورد رشد مهارت‌های ارتباطی در کودکان است. در این مطالعه داده‌های 159 مادر و فرزندان آنها که بین 2.5 تا 4 سال دارند، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

منبع: “Associations between screen time of mothers and child language skills” Mustonen R, Torppa R, Stolt S – Dept. of Psychology and Logopedics, Faculty of Medicine, University of Helsinki, Finland; ESLA 2022